Etapy budowy przystani tymczasowych. Zasady postępowania

Budowle hydrotechniczne ułatwiają regulowanie rzek i przystosowywanie ich koryt do celów żeglugowych, umacnianie ich brzegów, a także zagospodarowywanie rozmaitych akwenów. Jednym z ważnych elementów infrastruktury inżynierii wodnej są wszelkiego typu przystanie i nadbrzeża, które pozwalają na cumowanie jednostek dla różnych celów związanych z transportem wodnym od przewozów towarowych po działalność rekreacyjną.

Infrastruktura niezbędna do funkcjonowania żeglugi

Wykorzystywanie możliwości żeglugowych na różnych akwenach, zarówno morskich, jak i śródlądowych, a także wykorzystywanie rzek, budowa kanałów oraz niezbędnej infrastruktury zawsze stanowiło koło zamachowe dla rozwoju obszarów położonych w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Przewóz towarów za pomocą łodzi, barek i statków pozwalał na przemieszczanie znacznych ilości ładunków przy stosunkowo niskich kosztach. Choć w Polsce żegluga morska i śródlądowa przeżywały trudny okres, to obecnie perspektywy jej rozwoju są znacznie lepsze. Składa się na to zarówno zwiększenie puli dostępnych środków z różnych programów realizowanych przez instytucje unijne, jak i aktywny udział samorządów oraz przedsiębiorców zainteresowanych rozwojem branży. Systematycznie pojawiają się nowe inwestycje, których celem jest, wzorem państw bardziej rozwiniętych, doinwestowanie tej dziedziny transportu, również z uwagi na znaczenie ekologiczne związane ze zmniejszeniem emisji powodowanych przez transport kołowy oraz zmniejszenie jego uciążliwości – zauważa przedstawiciel firmy Kowal, specjalizującej się w budownictwie inżynieryjnym, infrastrukturalnym i ogólnym.

Przewozy towarowe przy wykorzystaniu jednostek śródlądowych poruszających się po rzekach i kanałach są znacznie tańsze, szczególnie w przypadku ładunków masowych czy wielkogabarytowych, a także przy przewozach drobnicowych, realizowanych na większe odległości. Warto jednak pamiętać, że wykorzystanie dróg wodnych to nie tylko transport ładunków, ale również przewozy pasażerskie – w żegludze śródlądowej wykonywane raczej na krótsze odległości dzięki komunikacji promowej, ale coraz częściej przede wszystkim ruch turystyczny.

Na obszarach cieszących się większym zainteresowaniem ze strony turystów, a więc położonych w atrakcyjnych przyrodniczo okolicach, obfitujących w zabytki lub infrastrukturę związaną z wypoczynkiem pobytowym korzystanie z rejsów krajoznawczych czy wycieczkowych jest prężnie rozwijającą się branżą. Popularna jest również indywidualna turystyka wodna zarówno sprowadzająca się do korzystania z dróg wodnych jako sposobu na transport łodzi i jachtów, jak i coraz częściej używanie z motorówek czy kajaków. Systematycznie zwiększa się liczba osób zajmujących się amatorsko lub wyczynowo sportami wodniackim. Wszystkie te aktywności wymagają odpowiedniej infrastruktury w postaci dobrze wytyczonych i utrzymanych dróg wodnych oraz zaplecza w postaci portów i przystani.

Porty i przystanie w żegludze morskiej i śródlądowej

Korzystanie ze szklaków wodnych jest nieodłącznie związane z używaniem znajdujących się przy nich portów i przystani. W przypadku większych akwenów śródlądowych czy morza są to porty, które chronią jednostki przed naporem fal, wiatrem, lodem czy prądami morskimi, oferując urządzenia pozwalające na załadunek i rozładunek transportowanych materiałów, zaokrętowanie i wyokrętowanie pasażerów, a także odpowiednią dla określonych wielkości zanurzenia głębokość, gwarantującą swobodne manewrowanie. Porty morskie na akwenach, na których nie występują większe przypływy i odpływy mają zwykle budowę otwartą z falochronami osłaniającymi baseny portowe ze znajdującymi się wzdłuż nich nadbrzeżami pozwalającymi na cumowanie i prowadzenie wszelkich operacji przeładunkowych oraz kanałów umożliwiających komunikację między basenami, jak również wejście i wyjście z portu.

W żegludze śródlądowej również korzysta się z portów, choć są one zwykle znacznie mniejsze, a szczególnie istotną rolą jest w ich przypadku ochrona jednostek pływających podczas utrzymywania się pokrywy lodowej. W wielu wypadkach na wodach śródlądowych zamiast portów buduje się mniejsze przystanie. Z uwagi na innych charakter żeglugi śródlądowej oraz potrzeby z nią związane jednym z najczęściej wybieranych rozwiązań jest budowa przystani mających formę umocnionego nadbrzeża, które jest wyposażane w osprzęt niezbędny do cumowania. W przypadku wód płynących znajduje się ono zwykle w łożysku rzeki lub kanału, rzadziej częściowo lub całkowicie poza nim.

Nadbrzeża przystani mogą być wykonane w różny sposób, w zależności od panujących warunków oraz pełnionej funkcji. Do najczęściej stosowanych rozwiązań należy wykonywanie monolitycznych ścian wylewanych z betonu albo kamienia naturalnego wzmacnianego betonem. Stosunkowo często wybieranym wariantem jest budowa z pogrążanych stalowych ścianek szczelnych. W przypadku mniejszych przystani rzecznych lub budowanych na niewielkich jeziorach wykonuje się nadbrzeża w formie pomostów, które mogą być ustawiane na osadzanych w korycie palach, a często także przystani pływających.

W tej postaci często budowane są rozmaite przystanie tymczasowe, które wykorzystuje się jedynie sezonowo lub podczas remontu właściwej infrastruktury. Pomosty pływające są zwykle utrzymywane za pomocą pontonów lub pływaków, a ich zaletą jest możliwość łatwej zmiany miejsca, znaczny stopień uniezależnienia konstrukcji od utrzymującego się okresowo wysokiego lub niskiego poziomu wody dzięki łączącym je ze stałym lądem systemom trapów, a także bezproblemowe kotwiczenie. W przypadku przystani tymczasowych dość często stosuje się pomosty segmentowe, które można konfigurować w rozmaite ustawienia.

Trzeba pamiętać, że niezbędna dla utrzymywania żeglugi infrastruktura to nie tylko same przystanie w postaci portu, nadbrzeża czy pływającego pomostu oraz koniecznych urządzeń cumowniczych i odbojowych umożliwiających przybijanie jednostek, ale również znaczna ilość obiektów towarzyszących. Ponieważ większość przystani jest bazą dla działania jednostek pasażerskich obsługujących ruch turystyczny, potrzebne są zwykle również zaplecze sanitarno-techniczne, wygodne dojścia, a w wielu przypadkach także promenady spacerowe, miejsca przeznaczone do odpoczynku czy punkty gastronomiczne i baza noclegowa.

Wiele przystani staje się prawdziwymi centrami ruchu turystycznego, gdzie gromadzi się znaczna liczba odwiedzających. Przyciągają one nie tylko osoby bezpośrednio korzystające z jednostek pływających, ale również wielu spacerowiczów czy osób szukających atrakcyjnej oferty gastronomicznej lub kulturalnej. Wiele miast leżących nad rzekami czy w pobliżu jezior budowę przystani traktuje jako inwestycję zwiększającą napływ gości.

Prace wykonywane przy budowie nadbrzeży i infrastruktury przystani

Poszczególne etapy budowy przystani czy portów zależą ściśle od panujących warunków oraz rozmiarów i charakteru inwestycji. Zwykle pierwszym etapem prac jest wykonanie przygotowawczych robót ziemnych łączących się z niwelacją czy zagęszczaniem gruntu. Kolejnymi czynnościami jest często budowa szczelnej bariery oddzielającej teren prowadzonych robót od nurtu rzeki lub samego zbiornika. W tym celu mogą być zastosowane różne rozwiązania. Stosunkowo często inżynierowie wybierają budowę ścianki szczelnej z zagłębianych w podłożu metalowych burs, które są wbijane albo wciskane na odpowiednią, gwarantującą stabilność głębokość dopasowaną do warunków geologicznych. Przy większych wymaganiach co do wytrzymałości i stabilności konstrukcji, a także przy dużym planowanym obciążeniu nadbrzeża mogą być zastosowane palościanki z pali stalowych, które często są wypełnione np. betonem.

W zależności od projektu pogrążane elementy mogą stanowić element konstrukcji – w przypadku ścianek szczelnych zwykle po dodatkowym zakotwieniu. Jeśli konstrukcja ma stanowić wyłącznie zabezpieczenie ułatwiające prowadzenie robót, to korzystając z niej wylewa się zwykle elementy betonowe stanowiące osłonę fragmentu brzegu, tzw. ściany odwodne. Jeśli nadbrzeże ma być budowane na palach, to są one zagłębiane w odpowiednim zagęszczeniu. Ważnym elementem jest również przygotowanie płyty nadbrzeża.

W przypadku nadbrzeży tymczasowych procedura może być znacznie prostsza, w zależności od konstrukcji. Jeżeli chodzi o pomosty pływające ważne będzie wykonanie odpowiedniego kotwiczenia, a także stabilnych podstaw dla trapów czy wszystkich dojść. Ważnym etapem realizacji każdej inwestycji związanej z budową nadbrzeża jest wykonanie całej niezbędnej infrastruktury, zarówno w postaci osprzętu koniecznego dla funkcjonowania części wodnej przystani, jak i zaplecza oraz budynków lądowych.