Jak odczytywać oznaczenia śrub?

Śruby należą do podstawowych elementów złącznych, wykorzystywanych m.in. w budowie pojazdów, maszyn i konstrukcji stalowych. Wykonywane są z rozmaitych materiałów, w tym ze stali nierdzewnych i kwasoodpornych, różnią się między sobą również wymiarami, kształtem łbów i trzpieni, typem gwintów. Aby ułatwić nabywcom poruszanie się w olbrzymiej i bardzo zróżnicowanej ofercie, śruby są odpowiednio znakowane.

Normy dla śrub

Śruby należą do znormalizowanych elementów złącznych, przy czym obecnie równolegle funkcjonują aż trzy normy: DIN – norma Niemieckiego Instytutu Normalizacyjnego; PN – Polska Norma; ISO – opracowania przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną. Wymienione normy odnoszą się do różnych parametrów części złącznych, w tym kształtu śrub, nakrętek i podkładek. Dla przykładu śruba DIN 933 to taka ze łbem sześciokątnym, a śruba DIN 603 ma łeb grzybkowy. Większość śrub DIN ma swoje odpowiedniki w normach PN i ISO, a producenci elementów złącznych często udostępniają tabele z zestawieniami typów śrub wg poszczególnych norm.

Twardość śruby i wymiary gwintu

Zaraz po oznaczeniu typu śruby wg konkretnej normy pojawiają się cyfry, opisujące twardość, czyli klasę wytrzymałości elementu. A zatem w zapisie DIN 933 10.9 M12x50 OC o twardości śruby informują cyfry 10.9. Mamy tu do czynienia ze śrubą sześciokątną z pełnym gwintem o wytrzymałości na rozciąganie 1000 MPa i stosunkiem minimalnej wytrzymałości na rozciąganie do granicy plastyczności 0,9 – wyjaśnia ekspert z Grupy Bufab. Ta klasa wytrzymałości jest charakterystyczna dla śrub ze stali nisko węglowej z dodatkami stopowymi, hartowanej, a także ze stali średnio węglowej hartowanej i odpuszczanej.

Litera M w oznaczeniu śruby informuje nas, że element posiada gwint metryczny, czyli najpopularniejszy w Europie, z zarysem 60^o. W Stanach Zjednoczonych częściej używa się śrub calowych, z zarysem gwintu 55^o – w oznaczeniu zamiast litery M występują symbole UNC lub UNF. Cyfry występujące po oznaczeniu typu gwintu informują nas o jego wymiarach. W przytoczonym przykładzie M12x50 średnica gwintu wynosi 12 mm, zaś jego długość 50 mm. Długość gwintu zawsze mierzy się od miejsca, w którym śruba licuje się z płaszczyzną materiału, do którego jest wkręcana, zatem w przypadku śruby DIN 933 od głowicy, zaś w przypadku śruby z łbem stożkowym – razem z łbem.

Ostatni element oznaczenia, który widzimy w naszej przykładowej śrubie, nie jest obligatoryjny. Symbol OC informuje nas o tym, że śruba jest ocynkowana. W przypadku śrub bez dodatkowej warstwy ochronnej takiego oznaczenia nie będzie, a ciąg symboli zakończy się na opisie wymiarów gwintu.